Κάθε χρόνο τέτοια εποχή με αφορμή τις Πανελλαδικές Εξετάσεις ξεκινά μία συζήτηση για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα. Η συζήτηση αυτή, ρηχή τις περισσότερες φορές, μένει κυρίως στον τρόπο εισαγωγής στο πανεπιστήμιο και όπως πάντα συζητώντας για το δένδρο χάνουμε το δάσος. Το δένδρο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι οι Πανελλαδικές Εξετάσεις, το δάσος όμως είναι το είδος και το επίπεδο της εκπαίδευσης που παρέχει η πολιτεία στους μαθητές της.
Φυσικά όσοι ασχολούνται με την εκπαίδευση ακούνε προειδοποιητικά καμπανάκια εδώ και χρόνια. Απλά άλλοι επιλέγουν να τα αγνοήσουν και άλλοι προσποιούνται ότι όλα πάνε καλά και δε χρειάζεται να αλλάξει τίποτα. Φέτος τα "καμπανάκια" χτύπησαν λίγο πιο δυνατά από το αναμενόμενο. Στις 3 Δεκεμβρίου του 2013 κυκλοφόρησε η έκθεση αξιολόγησης του ΟΟΣΑ του έτους 2012 για τα εκπαιδευτικά συστήματα 65 χωρών με βάση το Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (PISA). To PISA φυσικά δεν αποτελεί ένα απόλυτο μέτρο της εκπαίδευσης που παρέχεται σε μία χώρα, αλλά είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που βοηθά στην σχετική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών συστημάτων διαφόρων χωρών.
Η διαδικασία της αξιολόγησης βασίζεται σε ένα σύνολο γνώσεων, που με βάση τον ΟΟΣΑ , θα πρέπει να έχουν οι μαθητές ηλικίας 15 ετών αλλά και σε ένα σύνολο δεξιοτήτων που θα πρέπει να έχουν αναπτύξει με βάση αυτές τις γνώσεις. Η αξιολόγηση των μαθητών είναι δειγματοληπτική (είναι λογικό ότι δεν μπορεί να εξεταστεί το σύνολο των μαθητών μίας χώρας) και γίνεται σε τρία (3) βασικά αντικείμενα: α) Μαθηματικά, β) Ανάγνωση - Κατανόηση Κειμένου, γ) Θετικές Επιστήμες.
Φέτος λοιπόν η Ελλάδα βρέθηκε στην προτελευταία θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρωζώνης (με τελευταία την Κύπρο). Η χώρα μας βρέθηκε στη 42η θέση ανάμεσα στις 65 χώρες από την 25η που είχε το 2009. Με μέσο όρο
των χωρών του ΟΟΣΑ στις 494 μονάδες στα Μαθηματικά, 496 μονάδες στην Ανάγνωση-Κατανόηση και 501 μονάδες στις Θετικές Επιστήμες, η χώρα μας συγκεντρώνει 453 μονάδες στα μαθηματικά, 477 στην
Ανάγνωση-Κατανόηση και 467 στις Θετικές Επιστήμες. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή το 22,6% των Ελλήνων μαθητών κρίθηκαν ανεπαρκείς στην Ανάγνωση - Κατανόηση Κειμένου (ποσοστό αυξημένο κατά 1,3% σε
σχέση με το 2009), το 35,7% κρίθηκαν ανεπαρκείς στα Μαθηματικά (ποσοστό αυξημένο κατά 5,7% σε σχέση με το 2009) και το 25,5% κρίθηκαν ανεπαρκείς στις Θετικές Επιστήμες (αύξηση 0,2%). Για να υπάρχει κάποιο μέτρο σύγκρισης, τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ευρωζώνη ήταν 17,6% στην Ανάγνωση - Κατανόηση Κειμένου, 22,1% στα Μαθηματικά και 16,6% στις Θετικές Επιστήμες.
Τα αποτελέσματα αυτά κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν. Που οφείλονται όμως;
Κάποιοι βιάστηκαν να τα αποδώσουν στην οικονομική κρίση, λέγοντας ότι λόγω κρίσης οι μαθητές αναγκάστηκαν να περιορίσουν τα φροντιστήρια. Αυτοί οι ίδιοι φυσικά κατέδειξαν την ακόμη μεγαλύτερη αποτυχία του συστήματος. Παρότι έχουμε "δωρεάν παιδεία" συνταγματικά θεσμοθετημένη, θα πρέπει οι μαθητές να παρακολουθήσουν (και οι γονείς να πληρώσουν) φροντιστήρια για να αποκτήσουν αξιοπρεπή εκπαίδευση. Τα προηγούμενα χρόνια λοιπόν το πρόβλημα με τα σχολεία υπήρχε, απλά το "σκέπαζαν" τα φροντιστήρια. Σήμερα με λιγότερα φροντιστήρια "ο βασιλιάς είναι γυμνός".
Ο ΟΟΣΑ φυσικά από τη μεριά του είχε επισημάνει τα προβλήματα στην Ελληνική εκπαίδευση εδώ και χρόνια. Το 2011 μάλιστα συνέταξε μία ειδική μελέτη, κατά παραγγελία της τότε υπουργού παιδείας Άννας Διαμαντοπούλου, για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στην έκθεση αυτή μέσα σε 109 σελίδες ο ΟΟΣΑ συνοψίζει τις περισσότερες παθογένειες του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η έκθεση δε μας λέει κάτι καινούριο, τα περισσότερα, αν όχι όλα τα ευρήματά της ήταν γνωστά.
Έτσι λοιπόν η έκθεση αναφέρεται στην κακή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού, στην ανάγκη εξορθολογισμού του σχολικού δικτύου, στην ανάγκη αξιολόγησης και την αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Με βάση αυτά καταλήγει σε κάποιες προτάσεις μεταρρυθμίσεων προς την τότε κυβέρνηση. Δυστυχώς όμως η πολιτική αστάθεια που ακολούθησε "πάγωσε" ακόμη και τις λίγες μεταρρυθμίσεις που μέχρι τότε είχαν νομοθετηθεί.
Σήμερα λοιπόν, 3 χρόνια μετά την έκθεση του ΟΟΣΑ, παραμένουμε θεατές της σταδιακής κατάρρευσης του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Και ας μη βιαστούν κάποιοι να κατηγορήσουν τρίτους. Η κατάντια αυτού του συστήματος οφείλεται αποκλειστικά σε μας. Σε όσους τόσα χρόνια εθελοτυφλούν, σε όσους τόσα χρόνια βολεύθηκαν με την κατάσταση που επικρατούσε, σε όσους τόσα χρόνια νομίζουν ότι στραβός είναι ο γιαλός και όχι η ρώτα της βάρκας μας.
Δεν ξέρω αν το δράμα της ελληνικής εκπαίδευσης θα έχει Happy End.
Δεν ξέρω αν θα υπάρξει ένας από μηχανής θεός που θα σώσει την εκπαίδευση.
Δεν ξέρω αν υπάρχει βούληση (πολιτική, συνδικαλιστική, κοινωνική) για αναστροφή της κατάστασης.
Ξέρω μόνο ότι η οποιαδήποτε λύση δε θα έρθει από τη μία μέρα στην άλλη, δε θα έρθει με την αντιγραφή άλλων συστημάτων και τέλος δε θα έρθει με ευχολόγια, με αφορισμούς ή με την αναπαραγωγή ιδεοληψιών προηγουμένων δεκαετιών.
Ξέρω μόνο ότι η οποιαδήποτε λύση δε θα έρθει από τη μία μέρα στην άλλη, δε θα έρθει με την αντιγραφή άλλων συστημάτων και τέλος δε θα έρθει με ευχολόγια, με αφορισμούς ή με την αναπαραγωγή ιδεοληψιών προηγουμένων δεκαετιών.
Την πλήρη αξιολόγηση του ΟΟΣΑ με βάση το Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (PISA) μπορείτε να την βρείτε εδώ.
Την πλήρη έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελληνική εκπαίδευση θα τη βρείτε εδώ.
Μία μετάφραση της έκθεσης (που δυστυχώς δεν ξέρω αν είναι πιστή) μπορείτε να βρείτε εδώ.
